نویسنده: عبدالرحیم اباذری                                    بازگشت به فهرست

سنن الرّسول الاعظم » ، عنوان کتاب گرانسنگی است که با مدیریت پژوهشکدة باقرالعلوم (علیه السلام)  ـ وابسته به سازمان تبلیغات اسلامی ـ و با تحقیق و کوشش جمعی از محققّان ارجمند و سخت کوش حوزه علمیه قم، در 938 صفحه از سوی مؤسّسة انتشارات امیرکبیر، در سال 1385ش. منتشر شده است.

این کتاب شامل پنج فصل است: در فصل اول به اوصاف، القاب و ویژگی­های ظاهری و جسمانی آن حضرت، در فصل دوم به اصول اعتقادی (توحید، نبوت، امامت و معاد) در نگاه پیامبر اعظم، و در فصل سوم به چگونگی عبادت، قرائت قرآن، ذکر و دعای آن حضرت، پرداخته شده است. فصل چهارم که طولانی­ترین فصل این مجموعة نفیس به شمار می­آید، به ویژگی­های اخلاقی و چگونگی معاشرت­های فردی، خانوادگی و اجتماعی رسول اعظم 9 اختصاص یافته و سرانجام فصل پنجم، دربارة احادیثی است که در ابواب مختلف فقهی؛ یعنی در فروع دین از قبیل: طهارت، صلات، صوم، زکات، حج، جهاد، امر به معروف و نهی از منکر، نکاح، قضا، شهادت، حدود و دیات، معیشت و تجارت، از طریق ائمه اطهار: و بعضی از اصحاب، نقل و نحوة عمل و برخورد(سیره و سنت) پیامبر اعظم برای خوانندگان ارائه شده است.

سیره نویسی

اهتمام به ثبت و ضبط و گردآوری و تدوین احادیث، آثار و سیره و سنت پیامبر اعظم9 از صدر اسلام همواره در اولویت فعالیت­های دینی و فرهنگی اصحاب، علما و محدثان شیعی و سنّی قرار داشته است. در عصر خلافت خلفای سه گانه تا سال 99 هجری، اگر چه به دستور اکید خلیفة اول و دوم، نشر و نگارش و ضبط و ثبت احادیث پیامبر و به تبع آن جمع آوری سیره و سنت آن حضرت در میان مردم ممنوع شد، ولی از ابتدای قرن دوم، این تحریم به فرمان عمر بن عبدالعزیز شکسته شد.[1] و دانشمندان اسلامی در جمع آوری احادیث پیامبر و تحقیق دربارة سیره و سنت آن حضرت، به تکاپو افتادند.
در قرن سوم هجری، احمد بن حنبل شیبانی( 241-164 ق) پیشوای مذهب حنبلی، کتابی تحت عنوان «الفضائل» نوشت و بعد از وی، محمد بن عیسی تِرمذی (279-209ق) کتاب دیگری به نام «شمائل النبی» به رشتة تألیف در آورد. این دو اثر، اگر چه در بخشی از آنها سیره و سنت پیامبر مطرح شده بود، امّا هیچ کدام اختصاص به پیامبر نداشت و به ویژگی­ها و اوضاع و احوال اصحاب و یاران رسول اعظم نیز پرداخته بودند.[2]

در قرن چهارم هجری، نخستین شخصی که بخصوص در سیره و سنت پیامبر اعظم9 کتاب مستقل نگاشت، ابومحمد عبدالله بن محمد بن جعفر اصفهانی (متوفّای 369ق) بود که نام آن را «اخلاق النبی و آدابه» گذاشت. این اثر نفیس بنا بر تحقیق عصام الدین سیّد عبدالنّبی، دارای 895 حدیث در قالب 109 باب بود. یک نسخه از این اثر، در کتابخانة «اسکوریال» مادرید نگهداری می­شود.[3]
... در قرن چهاردهم هجری، فیلسوف، عارف و فقیه سترگ، علامه طباطبائی در اقدامی جدّی، هنگام اقامت طول حیات پر برکت آن حضرت بود. این اثر گرانسنگ که حاوی 411 حدیث در 21 باب می­شد، در سال 1350 ق. به نگارش درآمد و مؤلف سخت‌کوش، نام آن را «سنن النّبی» نهاد؛ در سال 1391ق. محقق ارجمند شیخ هادی فقهی ، در اقدام تحقیقی دیگری، ضمن ترجمة این کتاب، مستدرکاتی بر «سنن النبی» نوشت و تعداد 507 حدیث بر آن افزود و ابواب آن را به 23 باب افزایش داد و این کتاب گرانسنگ مجموعاً دارای 918 حدیث شد که اغلب از کتب و منابع شیعی جمع­آوری شده بود.[4]

امتیازات سنن الرّسول الاعظم

اینک، شاهد نگارش و انتشار کتاب«سنن الرسول الاعظم» به کوشش جمعی از محققان پرتلاش در عرصة دین و فرهنگ هستیم که به نظر می­رسد جامع­ترین و کامل­ترین کتابی است که تا کنون دربارة سیره و سنت پیامبر اعظم، نگارش یافته است. این کتاب اگر چه در واقع، در ادامه و تکمیل کتاب«سنن النبی» مرحوم علامة طباطبائی است و از آن الهام و مایه گرفته است، ولی نسبت به آن دارای امتیازاتی است که در اینجا به بعضی از آنها، اشاره می­شود:
1. علاوه بر احادیث، بعضی نکته­های تاریخی و اشعاری هم که به سیرة مستمرّ پیامبر دلالت دارد، در این مجموعه گنجانده شده است.
2. اضافه بر سیرة عملی، به جمع­آوری سیرة مستمرّ قولی پیامبر نیز اهتمام دارد.
3.در این اثر، تنها به منابع شیعی بسنده نشده، بلکه از منابع و کتاب‌های علمای معتبر اهل سنت نیز بهره‌­برداری شده که مجموعاً حدود سیصد کتب روایی و تاریخی را شامل می­شود.
4.در اغلب موارد، به منابع دست اول و معتبر ارجاع داده و تنها در صورت دسترسی آنها، به منابع دیگر اکتفا شده است.
5.در اکثر موارد، سلسلة سند روایت­ها ذکر شده و تنها در مواردی که طولانی بوده و یا سلسله اسناد به همراه القاب و اوصاف محدثان آمده، به منظور رعایت اختصار، از ذکر آن پرهیز شده است.
6. در لابه لای فصول به مناسبت­هایی، به برخی احادیث مربوط به محبت و علاقه یا بغض و کراهت امامان معصوم: به فردی یا چیزی و موضوعی، اشاره شده است که برای خوانندگان جذّاب و پرفایده است.

چند تذکّر

با همة امتیازات و نکات قوّت و مثبتی که مجموعة «سنن الرسول الاعظم» با خود به همراه دارد، گاهی کاستی­ها و ضعف­هایی هم در آن دیده می­شود، که انتظار می­رود در چاپ های بعد، اصلاح شود. در اینجا به بعضی از این موارد، اشاره می­گردد:
1.توضیح بعضی واژه­های نامأنوس در پاورقی، ضروری به نظر می­رسد.
2.در برخی موارد، در عبارت پردازی­های عربی، ضعف و اشکال املایی و انشایی به چشم می خورد.
3.قیمت 000/85 ریال، برای این کتاب مناسب نیست و تهیة آن برای قشرهای کم درآمد مانند: طلاب، فضلا و دانشجویان دشوار خواهد بود. رفع این مشکل، نیاز به تدابیر مناسب و حمایت از اهل مطالعه و تحقیق دارد.
در پایان، به اطلاع علاقه­مندان می­رساند که ترجمة فارسی این مجموعة نفیس، هم اینک در دستور کار پژوهشکده باقرالعلوم (علیه السلام)  قرار گرفته و امید است در آیندة نزدیک چاپ شود.

پی نوشت ها: